Piraterija

Prema definiciji BSA (Business Software Alliance), "Softverska piraterija je neovlašćeno kopiranje ili distribucija softvera zaštićenog autorskim pravom. To može biti kopiranje, preuzimanje, deljenje, prodaja ili instaliranje više kopija programa na lične ili radne kompjutere".[1]

Piraterija košta softverske kompanije, ali i državu zbog narastanja sive ekonomije – crnog tržišta na kome se razmenjuje piratizovani materijal bez plaćanja poreza.

Prema proceni BSA, u Srbiji je u 2010. godini procenat piratizovanog softvera iznosio čak 74%, a njegova procenjena vrednost iznosila je 95 miliona dolara. Iako je procenat piratskog softvera u opadanju i dalje je jedan od najviših u regionu. Naravno, svaki podatak treba gledati u svetlu ostalih informacija. Na primer, procenat piratskog softvera u Nemačkoj iznosi niskih 27%, ali taj procenat predstavlja softver u vrednosti od 2 milijarde dolara. U svetu se procenjuje da je ukupna vrednost instaliranog piratskog softvera oko 59 milijardi dolara – što u stvari predstavlja štetu koju trpe softverske kompanije. Stopa piraterije je uobičajeno korelisana sa niskim standardom i siromaštvom.[2]

Kanali kojima se najčešće širi piratski softver su:

• P2P (peer-to-peer) mreže za razmenu velikih fajlova – otvorena razmena ne samo programa, već i filmova, muzike, TV programa;
• aukcijski sajtovi – prodaja zaštićenog softvera;
• B2B (business-to-business) sajtovi – prodaja velike količine "legalnog" softvera;
• stariji načini – ovi načini su danas zapostavljeni zahvaljujući efikasnijim načinima razmene fajlova (IRC mreže, FTP sajtovi, fizički prenos putem CD/DVD medija).

Jedan od najčešćih oblika piraterije je kupovina jedne licence (jednog "originala") i njegova instalacija na više računara. Licenca je uvek jasna po tom pitanju – nemoguće je zaobići zakon i kasnije se praviti "nevešt".

U borbi protiv piraterije prvi na udaru su prodavci računarske opreme i preduzeća. Metodi kojima se koriste nadležni organi su klasična prijava i tzv. "lažni kupac" (kada se na kupljenom računaru proverava da li postoji instaliran piratski softver). Generalno, pirati su dobro organizovani i tehnički obrazovani. Profit koji se zarađuje na prodaji piratskog materijala često nadmašuje čak i trgovinu drogom ili oružjem.

Malo teži slučaj predstavljaju tipovi piraterije kod kojih ne postoji tok novca koji se može pratiti. U pitanju su svi piratski sadržaji koji se mogu pronaći besplatno putem Interneta. Na P2P mrežama počinioci su mnogobrojni – svako ko započne proces preuzimanja (download) istovremeno postaje i njegov primalac (leecher) i delilac (seeder). Ovakav proces se može pratiti stalnom kontrolom sadržaja Internet saobraćaja svih korisnika, što nas uvodi u područje narušavanja privatnosti i slobode komunikacije.

Rizici koje uključuje nabavka piratskog softvera su:

• nedobijanje uputstava i odgovarajuće dokumentacije, tehničke podrške ili unapređenja softvera (upgrade);
• dobijanje nekompletnih, izmenjenih ili probnih verzija softvera;
• infekcija računara virusima i drugim malicioznim softverom, čime se kriminalcima omogućava pristup privatnim podacima na računaru i sl.